Cursusagenda

Het Wilde Oosten sinds 1991

5 november t/m 17 december 2024

7-delige cursus “Het Wilde Oosten: voormalige Sovjetrepublieken sinds 1991”

In 1991 viel de superpower Sovjet-Unie onverwachts uiteen in 15 onafhankelijke staten. Europa kreeg hierdoor aan haar oostgrens te maken met een reeks nieuwe instabiele buurstaten, die zich kenmerkten door afwezigheid van de rule of law. In een poging dit Wilde Oosten te temmen, heeft Europa de afgelopen decennia de nodige stappen ondernomen om deze regio op korte of lange termijn te laten integreren met de rest van het Europese continent. Ook in veel van deze voormalige Sovjetrepublieken zelf is de aanhang van een dergelijk pro-Europees-integratiestreven aanzienlijk gegroeid. Toch lijkt de kans dat zij op korte termijn daadwerkelijk zullen toetreden tot Europa vooralsnog niet groot – met uitzondering van de Baltische landen en wellicht Oekraine. Dit hangt zowel samen met de interne instabiliteit van deze landen – denk aan de aanhoudende corruptie – als aan de snel veranderende externe omstandigheden – vooral de sterk geïntensiveerde assertieve houding van Rusland. Dit laatste heeft onder meer geleid tot de Russische militaire inval in Oekraïne en de sluipende Russische annexatie van Belarus.

Ooit was Sint Petersburg gesticht als 'venster op Europa' (Foto Karel Onwijn)

6 november t/m 18 december 2024

7-delige cursus ‘Poging tot ontrafeling van het enigma Rusland’

De wereld ervaart Rusland als een ondoorgrondelijk land. Dat bracht Winston Churchill al in 1939 tot zijn beroemde uitspraak: “Russia is a riddle, wrapped in a mystery, inside an enigma”. Maar ook Russen zelf hebben moeite hun land rationeel te begrijpen. Hoewel Rusland cultuurhistorisch gezien bij Europa hoort, zien de meeste Russen zichzelf niet als Europeanen. Geografisch gezien ligt het overgrote deel van hun land inderdaad in Azië, maar ook met dat werelddeel ervaren de Russen weinig gemene delers. Een verklaring ligt wellicht in de enorme geografische uitgestrektheid en het barre klimaat, in combinatie met de eeuwenlange tegenstelling tussen volk en elite. In deze cursus maken we uitgebreid kennis met de politieke en culturele geschiedenis van dit land, waarbij we ook aandacht besteden aan de contemporaine ontwikkelingen.

Schilderij ‘Tsknetin serenade’ (1958) van de Georgische schilder Lado Goediasjvili (foto Karel Onwijn)

7 november t/m 19 december 2024

7-delige cursus ‘Historische kennismaking met kunst en architectuur in de ex-Sovjetlanden’

Wanneer men spreekt over kunst en architectuur in de voormalige Sovjet-Unie – oftewel de Euraziatische regio – heeft men het al snel over Russisch-orthodoxe kerken of de Russische avant-garde kunst uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Maar deze regio, die 550 keer groter is dan Nederland, kent een veel bredere en rijkere kunst- en architectuurtraditie. Naast dat ook Georgië, Oekraïne en zelfs Estland een eigen orthodoxe kerkarchitectuur kennen, vinden we in de vijftien voormalige Sovjet­republieken ook geheel andere architectonische tradities. Zo komen we in Armenië de nodige lokale interpretaties van Romeinse basilieken tegen, terwijl we in Azerbeidzjan en Centraal-Azië indrukwekkende en weelderig vorm­gegeven middeleeuwse moskeeën aantreffen. De Letse hoofdstad Riga staat daarentegen juist vol met wereldse gebouwen in de stijl van ‘Style Moderne’ en de Litouwse stad Kaunas valt weer op door zijn grote dichtheid aan art deco-architectuur. Daarnaast laat deze cursus u ook uitgebreid kennismaken met de grote variëteit aan andere beeldende kunstuitingen. Daarbij vallen naast de vele indruk­wekkende iconen en fresco’s vooral de vele bijzondere schilderkunsttradities op, zoals de Georgische en Armeense schilderijen die zich onderscheiden door hun originaliteit. Uiteraard plaatsen we al deze kunstwerken en gebouwen in hun cultuur-historische context waarbij we ook veel beeldopnamen zullen bekijken.

Het Soň-Kölmeer in Kirgizie ligt op maar liefst 3000 meter hoogte (bron: Wikimedia Commons)

7 november t/m 19 december 2024

7-delige cursus ‘Een cultuurhistorische verkenning van de vijf stans’

In deze cursus maken we kennis met de Centraal-Aziatische landen Kazachstan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Oezbekistan en Turkmenistan: de vijf stans.Zij vormen de Aziatische achtertuin van Rusland. Samen zijn ze maar liefst 108 keer groter dan Nederland, terwijl het totale inwoneraantal slechts viermaal zo groot is als dat van ons land. Gedurende meerdere eeuwen waren de ‘stans’ onderdeel van het (Sovjet) Russische Rijk; pas sinds 1991 zijn ze onafhankelijk. Sindsdien proberen ze ieder op hun eigen wijze vorm te geven aan hun nieuwe soevereine status en culturele identiteit. Daarbij grijpen ze gretig terug op tradities uit de pre-Russische tijd. Dankzij de Zijderoute vormden ze toen nog een belangrijke verbindingsschakel tussen China en Europa. Echter, de invloed van de voormalige kolonisator Rusland blijft groot, evenals die van de opkomende oosterbuur China.

Affiche Sovjetfilm Simfonija Dombassa van Dziga Vertov (1930)

8 november t/m 20 december 2024

7-delige cursus ‘De Russische film als spiegel van de tijd’

Films functioneren vaak als spiegel van de periode waarin ze zijn opgenomen. Dit geldt zeker voor Russische films. Zowel het onderwerp als de manier van filmen zegt veel over de Russische politiek en maatschappelijke ontwikkelingen. Zo zijn er de afgelopen jaren opvallend veel nieuwe oorlogsfilms verschenen die het Russische leger in alle glorie verheerlijken, inclusief de nodige geschiedvervalsing. Eind jaren ’80 en begin jaren ’90 kenmerkten Russische films zich juist door een kritische reflectie op de geschiedenis. Daarbij werd openlijk getwijfeld aan het gevoerde beleid van Gorbatsjov en Jeltsin. In deze cursus ziet u ook uniek filmmateriaal uit 120 jaar filmgeschiedenis, zelfs van vóór de Russische revolutie en films van de Russische avant-garde en socialistisch realisme.